Antibody Test ตรวจภูมิคุ้มกันโควิด-19 กับเรื่องที่ควรรู้

หลังจากได้รับวัคซีนโควิด-19 ครบโดสแล้ว หลายคนอาจสงสัยว่าตัวเองมีภูมิคุ้มกันต่อการติดเชื้อเพียงพอหรือไม่ และต้องการพิสูจน์ด้วยการตรวจภูมิคุ้มกันโควิด-19 หรือ Covid-19 Antibody Test แต่ก่อนอื่นคุณหมอพรีโมแคร์อยากชวนคุณมาทำความรู้จักกับการตรวจแอนติบอดีให้มากขึ้นเพื่อความเข้าใจที่ถูกต้อง เพราะการมีแอนติบอดีนั้นอาจไม่ได้หมายถึงการมีภูมิคุ้มกันต่อเชื้อโควิด-19 เสมอไป 

ปัจจุบัน Antibody Test ยังคงแนะนำให้ใช้สำหรับตรวจหาการติดเชื้อโควิด-19 ในอดีตเป็นหลักเท่านั้น ฉะนั้นใครที่ต้องการใช้เพื่อตรวจภูมิคุ้มกันต่อเชื้อโควิด-19 ในเบื้องต้น จำเป็นที่จะต้องทราบถึงข้อจำกัดของการตรวจ การตีความผล และช่วงเวลาการตรวจที่เหมาะสม ทั้งนี้ก็เพื่อความแม่นยำของผลลัพธ์และการปฏิบัติตัวที่ถูกต้องและปลอดภัยหลังทราบผล

Antibody Test คืออะไร? ทำงานอย่างไร?

Antibody Test หรือ Serology Test เป็นวิธีการตรวจปริมาณแอนติบอดีในเลือด ซึ่งเป็นโปรตีนที่ระบบภูมิคุ้มกันสร้างขึ้นเพื่อช่วยต่อสู้กับการติดเชื้อ รวมทั้งอาจช่วยป้องกันการติดเชื้อซ้ำในอนาคต โดยแอนติบอดีในร่างกายเรานั้นเกิดจากการที่ระบบภูมิคุ้มกันตอบสนองต่อเชื้อโรคเมื่อเกิดการติดเชื้อ หรือหลังจากการฉีดวัคซีนป้องกันโรคนั่นเอง

Antibody test สามารถตรวจวัดแอนติบอดีชนิดต่างๆ เช่น อิมมูโนโกลบูลิน จี (IgG) อิมมูโนโกลบูลิน เอ็ม (IgM) และอิมมูโนโกลบูลิน เอ (IgA) ซึ่งแอนติบอดีเหล่านี้จะถูกสร้างขึ้นหลังจากการติดเชื้อในช่วงเวลาที่แตกต่างกัน

การตรวจแอนติบอดีสามารถวัดอิมมูโนโกลบูลินได้ทุกประเภท แต่การตรวจแอนติบอดีต่อเชื้อโควิด-19 มักจะเน้นไปที่ IgG เนื่องจากเป็นแอนติบอดีชนิดที่ใช้เวลาสร้างหลายสัปดาห์ และคงอยู่เป็นเวลาหลายเดือน จึงถือเป็นตัวบ่งชี้การติดเชื้อที่น่าเชื่อถือมากที่สุด

ปริมาณแอนติบอดีบ่งบอกถึงภูมิคุ้มกันต่อโควิด-19 ได้หรือไม่?

ตามแนวทางปฏิบัติของศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคสหรัฐฯ (CDC) ขณะนี้ยังไม่แนะนำให้ใช้ Antibody Test สำหรับตรวจภูมิคุ้มกันต่อโควิด-19 หรือตรวจการตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกันต่อวัคซีน เนื่องจากยังไม่อาจยืนยันได้ว่าการมีแอนติบอดีนั้นเท่ากับมีภูมิคุ้มกันต่อเชื้อโควิด-19

การยึดผลตรวจ Antibody Test เพื่อวัดระดับภูมิคุ้มกัน มีความสุ่มเสี่ยงในกรณีที่อาจส่งผลให้ผู้รับการตรวจเข้าใจไปว่าตนเองมีภูมิคุ้มกัน จนขาดความระมัดระวังในการป้องกันตนเอง ทำให้เสี่ยงต่อการติดเชื้อและการแพร่กระจายของโรคมากยิ่งขึ้น

Antibody Test เหมาะกับใครบ้าง?

Antibody Test สามารถบ่งบอกถึงการติดเชื้อที่เกิดขึ้นในอดีตได้ จึงแนะนำให้ใช้กับผู้ที่เคยติดเชื้อโควิด-19 เป็นหลัก รวมถึงการตรวจวัดปริมาณแอนติบอดีที่สร้างขึ้นหลังจากได้รับวัคซีนโควิด-19 ทั้งนี้ Antibody Test ไม่สามารถบ่งบอกได้ว่าปัจจุบันมีการติดเชื้อโควิด-19 หรือไม่ หากต้องการตรวจหาเชื้อต้องใช้วิธี RT-PCR หรือชุดตรวจ Rapid Antigen Test เท่านั้น

นอกจากนี้ ในบางประเทศก็มีการนำผล Antibody Test มาใช้ประโยชน์ในด้านการศึกษาวิจัย เพื่อช่วยคาดการณ์จำนวนผู้ติดเชื้อทั้งหมด รวมถึงประเมินความเสี่ยงในการติดเชื้อซ้ำในอนาคต ซึ่งทั้งหมดนี้จะทำให้รู้จักโรคโควิด-19 มากขึ้น และนำไปสู่แนวทางการรับมือที่มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น

Covid-19 Antibody Test ตรวจเมื่อไรดีที่สุด?

ดังนั้นช่วงเวลาที่ดีที่สุดในการตรวจ คือ 14-21 วันหลังจากเริ่มรู้สึกไม่สบาย และไม่ควรตรวจเร็วกว่านี้ เนื่องจากร่างกายของเราต้องใช้เวลาในการสร้างแอนติบอดี IgG โดยงานวิจัยพบว่า 90% ของคนที่เคยติดเชื้อโควิด-19 จะผลิต IgG ขึ้นในช่วง 14 วันหลังจากเริ่มมีอาการเจ็บป่วย แต่ระดับแอนติบอดีที่ตรวจพบได้ในเลือดจะอยู่นานเท่าไรนั้นก็ยังไม่เป็นที่ทราบแน่ชัด

ขั้นตอนการตรวจ 

ในการตรวจแอนติบอดีจะมีการเก็บตัวอย่างเลือดเพื่อส่งตรวจในห้องปฏิบัติการ โดยอาจใช้วิธีเจาะเลือดจากเส้นเลือดใหญ่บริเวณข้อพับหรือเจาะเลือดบริเวณปลายนิ้วก็ได้ 

ผู้ที่รับการตรวจแอนติบอดีไม่จำเป็นต้องเตรียมตัวใดๆ ล่วงหน้า แต่ควรแจ้งให้แพทย์ทราบหากเคยติดเชื้อโควิด-19 มาก่อนหรือได้รับการฉีดวัคซีนโควิด-19 แล้ว 

ในกรณีที่ใช้ชุดเก็บตัวอย่างเองที่บ้าน ควรทำตามคำแนะนำในการใช้งานอย่างระมัดระวัง และเก็บตัวอย่างเลือดในบรรจุภัณฑ์ที่สะอาดเสมอ

ผลตรวจ Antibody Test บอกอะไรได้บ้าง?

ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคสหรัฐฯ (CDC) กำหนดแนวทางการแปลผลลัพธ์ของ Antibody Test ไว้ดังนี้

ผลบวก หรือตรวจพบปริมาณแอนติบอดี อาจหมายถึงข้อใดข้อหนึ่งต่อไปนี้

1. มีแอนติบอดีจากการเคยติดเชื้อหรือได้รับวัคซีนโควิด-19 แต่ไม่ได้ยืนยันว่ามีภูมิคุ้มกันต่อโรคโควิด-19
2. มีแอนติบอดีบางชนิดที่ช่วยป้องกันการติดเชื้อโควิด-19 ซึ่งทางวิทยาศาสตร์ยังไม่ทราบแน่ชัดว่าจะคงอยู่ได้นานแค่ไหน แต่จากรายงานส่วนใหญ่พบว่าการติดเชื้อซ้ำอีกครั้งหรือการติดเชื้อหลังฉีดวัคซีนนั้นเกิดขึ้นได้น้อยมาก และวัคซีนสามารถช่วยให้ร่างกายผลิตแอนติบอดีเหล่านี้ได้มากกว่าแอนติบอดีที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติจากการติดเชื้อ 
3. บางรายอาจตรวจพบแอนติบอดีแม้ไม่เคยมีอาการของโควิด-19 และไม่เคยได้รับวัคซีนมาก่อน เนื่องจากเป็นการติดเชื้อที่ไม่แสดงอาการ
4. ไม่มีแอนติบอดี แต่ผลตรวจคลาดเคลื่อนจากลบเป็นบวก

ผลลบ หรือตรวจไม่พบปริมาณแอนติบอดี อาจหมายถึงข้อใดข้อหนึ่งต่อไปนี้

1. ไม่มีแอนติบอดีต่อเชื้อโควิด-19 เนื่องจากไม่เคยติดเชื้อมาก่อน หรือยังไม่เคยได้รับวัคซีนโควิด-19
2. การตรวจบางชนิดสามารถวัดปริมาณแอนติบอดีจากการติดเชื้อได้เท่านั้น ไม่สามารถวัดแอนติบอดีที่เกิดจากการฉีดวัคซีนได้ ซึ่งอาจทำให้พบผลลบแม้จะฉีดวัคซีนแล้ว ก่อนตรวจควรสอบถามแพทย์ให้แน่ใจทุกครั้ง
3. กำลังติดเชื้อ เพิ่งหายจากการติดเชื้อ หรือเพิ่งได้รับวัคซีนเมื่อไม่นานมานี้ ซึ่งอาจทำให้ตรวจไม่พบ เนื่องจากร่างกายต้องใช้เวลาในการสร้างแอนติบอดี 1-3 สัปดาห์หลังจากติดเชื้อหรือหลังรับวัคซีน ทั้งนี้บางคนอาจใช้เวลาในการสร้างแอนติบอดีนาน หรืออาจไม่มีการสร้างแอนติบอดีขึ้นมาแม้จะเคยติดเชื้อหรือได้รับวัคซีนมาแล้วก็ตาม แต่กรณีหลังนี้เกิดขึ้นได้น้อยมาก
4. มีแอนติบอดี แต่ผลลัพธ์คลาดเคลื่อนจากบวกกลายเป็นลบ

ข้อปฏิบัติตัวหลังตรวจ COVID-19 Antibody Test

ไม่ว่าจะตรวจแอนติบอดีด้วยวัตถุประสงค์ใดก็ตาม ต้องอย่าลืมว่า Antibody Test มีไว้สำหรับตรวจการติดเชื้อโควิด-19 ก่อนหน้านี้เป็นหลัก และยังคงต้องมีการศึกษาเพิ่มเติมจนกว่าจะทราบแน่ชัดว่าผลที่ตรวจพบและไม่พบนั้นบ่งบอกอะไรได้บ้าง ไม่ว่าจะเป็นกรณีที่ได้รับวัคซีนโควิด-19 ครบแล้ว ยังได้รับไม่ครบโดส หรือเคยติดโควิด-19 มาก่อนเองก็ตาม

• คนที่ยังไม่ได้ฉีดวัคซีน ผลแอนติบอดีที่เป็นบวกอาจหมายถึงเคยติดเชื้อโควิด-19 มาก่อน แต่ควรตะหนักว่าไม่ได้หมายความว่าจะมีภูมิคุ้มกันหรือไม่ติดเชื้อซ้ำอีกครั้ง 
• คนที่ได้รับวัคซีนแล้ว อาจหมายถึงเคยติดเชื้อโควิด-19 มาก่อน หรือเกิดจากการได้รับวัคซีนโควิด-19 แต่ไม่ใช่ทุกการตรวจที่จะวัดระดับภูมิคุ้มกันจากวัคซีนได้ หากต้องการตรวจภูมิคุ้มกันจากวัคซีนควรแจ้งให้แพทย์ทราบเพื่อรับคำแนะนำการตรวจที่เหมาะสม และอย่าลืมว่าผลบวกไม่สามารถยืนยันได้ว่ามีภูมิคุ้มกันหรือป้องกันจากการติดเชื้อ

ดังนั้น ไม่ว่าผลตรวจจะเป็นบวกหรือลบ ตรวจพบแอนติบอดีในปริมาณมากหรือน้อย ก็ยังคงต้องระมัดระวังในการป้องกันตัวเองอย่างสม่ำเสมอ ควรเว้นระยะห่าง สวมหน้ากากอนามัยเมื่อออกนอกบ้าน หลีกเลี่ยงพื้นที่แออัด ล้างมือเป็นประจำ และควรรับวัคซีนป้องกันโรคโควิด-19 ไว้เป็นดีที่สุด

ตรวจแอนติบอดี 2 ครั้ง ผลลัพธ์ไม่เหมือนกัน ทำอย่างไร?

ผลการตรวจแต่ละครั้งอาจมีความแตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายอย่าง เช่น ความแม่นยำของการตรวจที่ใช้ หรือระยะเวลาในการสร้างแอนติบอดีของร่างกายหลังจากติดเชื้อหรือได้รับวัคซีน ดังนั้น เพื่อความเข้าใจที่ถูกต้อง ควรปรึกษาแพทย์เกี่ยวกับการตีความผลตรวจเสมอ

ใช้ชุดตรวจ Antibody Test ที่บ้านได้หรือไม่?

ปัจจุบันทางสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ไม่อนุญาตให้จำหน่ายหรือซื้อชุดตรวจ Antibody Test แบบตรวจเองที่บ้าน การตรวจที่ได้มาตรฐานจะต้องเป็นการตรวจที่เก็บตัวอย่างเลือดและส่งไปตรวจในห้องปฏิบัติการเท่านั้น

ตรวจ Covid-19 Antibody Test ราคาเท่าไร?

ค่าใช้จ่ายของ Antibody Test อาจแตกต่างกันไปตามแต่ละสถานพยาบาล ขึ้นอยู่กับชนิดของการตรวจและเทคโนโยลีที่ใช้ในการวิเคราะห์ตัวอย่าง โดยจะมีค่าเก็บตัวอย่างเลือด ค่าวิเคราะห์ผล และค่าบริการทางการแพทย์

พรีโมแคร์ เมดิคอล คลินิก มีบริการ Antibody Test เริ่มต้นเพียง 1,100 บาท 

• ตรวจแบบ Elisa (Enzyme-linked Immunosorbent Assay) การตรวจเชิงปริมาณเพื่อวิเคราะห์จำนวนเซลล์ในระบบภูมิคุ้มกันที่มีความสำคัญต่อการทำลายเชื้อโรคและสิ่งแปลกปลอม
  ราคา 1,100 บาท รวมค่าบริการทางการแพทย์แล้ว
• ตรวจแบบ NT (Neutralizing Test) การตรวจเชิงคุณภาพเพื่อวัดระดับแอนติบอดีในเลือดที่ตอบสนองต่อเชื้อโรคและสิ่งแปลกปลอม
  ราคา 1,800 บาท รวมค่าบริการทางการแพทย์แล้ว

สนใจตรวจ Antibody Test วัดระดับภูมิคุ้มกันโควิด-19 กับพรีโมแคร์ เมดิคอล คลินิก สอบถามและนัดหมายออนไลน์ได้เลยที่ LINE @primoCare